ជំងឺលើសឈាមភាគច្រើនគេមិនដឹងអំពីមូលហេតុទេ។ ជំងឺលើសឈាមដែលគេមិនស្គាល់មូលហេតុ ហៅថា ជំងឺលើសឈាមបឋម ឬសារវ័ន្ត (primary or essential hypertension)។ អ្នកលើសឈាមពី ៨៥ ទៅ ៩០% គឺជាអ្នកលើសឈាមបឋម។ ចំពោះអ្នកទាំងអស់នោះ ការលើសឈាមប្រហែលជាបណ្ដាលមកពីមានការរួមផ្សំគ្នានៃការប្រែប្រួលនៅក្នុងបេះដូង និងនៅក្នុងប្រព័ន្ធឈាមរត់។ ជាក់ស្ដែងដូចជាបរិមាណឈាមដែលបាញ់ចេញក្នុងមួយនាទី (ដែលគេហៅថា cardiac output) អាចកើនឡើង ហើយមានការរារាំងចរន្តឈាមរត់ដោយសារសរសៃឈាមរួមតូច។ មាឌឈាមក៏អាចកើនឡើងផងដែរ។ គេមិនបានដឹងច្បាស់អំពីមូលហេតុដែលធ្វើឱ្យមានការផ្លាស់ប្ដូរទាំងអស់នេះឡើងនោះទេ ប៉ុន្ដែវាអាចមានការកើតតពូជគ្នាចំពោះការរួមតូចនៃអាកតេរីយ៉ូល ដែលជួយធ្វើការត្រួតត្រាលើការ លើសឈាមបាន។
សម្ពាធឈាមខ្ពស់ដែលគេស្គាល់មូលហេតុច្បាស់ គេហៅថាជំងឺលើសឈាមថ្នាក់ទីពីរ (secondary hypertension)។ មានអ្នកលើស ឈាមពី ១០ ទៅ ១៥% ដែលមានជំងឺលើសឈាមថ្នាក់ទីពីរនេះ។ ដំណើរការមិនប្រក្រតីរបស់តម្រងនោមអាចធ្វើឱ្យមានការលើសឈាម បាន ព្រោះតម្រងនោមមានតួនាទីសំខាន់ណាស់នៅក្នុងការត្រួតពិនិត្យសម្ពាធឈាម។ ឧទាហរណ៍ ដូចជាការខូចតម្រងនោមអាចធ្វើឱ្យសមត្ថភាពទាញយកជាតិអំបិល និងទឹកពីក្នុងរូបរាងកាយថយចុះ ម្ល៉ោះហើយមាឌឈាមត្រូវកើនឡើង ហើយធ្វើឱ្យសម្ពាធឈាមកើនឡើងផងដែរ។ មានអ្នកលើសឈាមពី ៥ ទៅ ១០% ដែលមានមូលហេតុមកពីដំណើរការមិនប្រក្រតីរបស់តម្រងនោម។ ដំណើរការមិនប្រក្រតីនោះរួមមានទាំងការរួមតូចសរសៃឈាមតម្រងនោម (renal artery stenosis) រលាកតម្រងនោម និងរបួសតម្រងនោមផងដែរ។
ការលើសឈាមថ្នាក់ទីពីរចំនួន ១ ទៅ ២% បណ្ដាលមកពីមូលហេតុមួយផ្សេងទៀត ដូចជាដំណើរការបញ្ចេញអ័រម៉ូនមិនប្រក្រតី ឬដោយមកពីប្រើប្រាស់ឱសថ ឪមួយចំនួន ដូចជាគ្រាប់ថ្នាំពន្យារកំណើតជាដើម។
ដំណើរការបញ្ចេញអ័រម៉ូនមិនប្រក្រតីដែលធ្វើឱ្យមានការលើសឈាម រួមមានប្រជុំរោគសញ្ញាគូស្ស៊ីង Cushing’s syndrome (ភាពខុស ប្រក្រតីដោយមានកម្រិតគ័រទីសុលខ្ពស់), hyperthyroidism (ក្រពេញទីរ៉ូអ៊ីតសកម្មខ្លាំងពេក), hyperaldosteronism (ការផលិត ច្រើនខ្លាំងពេកនៃអ័រម៉ូនអាល់ដូស្ដេរ៉ូន ភាគច្រើនដោយមកពីមានដុះសាច់នៅក្នុងក្រពេញអាដ្រេណាល់ណាមួយ)។ ហើយក៏មានផងដែរប៉ុន្ដែ មិនសូវច្រើនទេនូវ pheochromocytoma (ការដុះសាច់នៅក្នុងក្រពេញអាដ្រេណាល់មួយ និងដែលផលិតអ័រម៉ូន epinephrine និង norepinephrine)។
ជំងឺក្រិនសរសៃឈាមអាកទែរធ្វើឱ្យមានការប៉ះពាល់ដល់ការត្រួតពិនិត្យសម្ពាធឈាមក្នុងរាងកាយ ហើយធ្វើឱ្យហានិភ័យនៃការលើស ឈាមកើនឡើង។ ជំងឺនេះធ្វើឱ្យសរសៃឈាមក្រហមក្លាយទៅជាក្រិន មិនអាចរីកធំបានដើម្បីជួយធ្វើឱ្យសម្ពាធឈាមប្រែមកដូចធម្មតាវិញបាន។
ភាពធាត់ជ្រុល៖ របៀបរស់នៅមិនសូវធ្វើចលនា ស្ដ្រេស (ភាពតានតឹងអារម្មណ៍) ការជក់បារី និងការសេពសុរាច្រើនពេក ឬការហូបចុកប្រៃពេក ក៏មានតួនាទីមួយនៅក្នុងការធ្វើឱ្យកើតមានការលើសឈាមផងដែរ ចំពោះអ្នកដែលមានពូជលើសឈាម។ ស្ដ្រេស តែងតែធ្វើឱ្យសម្ពាធឈាមកើនឡើងមួយរយៈ ក៏ប៉ុន្ដែវានឹងថយចុះមកធម្មតាវិញកាលណាបាត់ស្ដ្រេសទៅវិញ។ ចំពោះមនុស្សមួយចំនួន ការកើន សម្ពាធឈាមរបៀបនេះអាចនឹងធ្វើឱ្យទៅជាមានការលើសឈាមរហូតបានទោះជាគ្មានស្ដ្រេសក៏ដោយ។
0 comments:
Please add comment to express your opinion, and share it on Twitter or Facebook. Thank you in advance.